سازهای بادی چوبی چه سازهایی هستند؟

 

سازهای بادی چوبی چنین نام گرفته‌اند زیرا صدای آنها از نوسان هوا در لوله‌هائی، که در قدیم از چوب ساخته می‌شده‌اند، ایجاد می‌شود. هر چند در سدهٔ بیستم فلوت و پیکولو را از فلز ساختند. بادی‌های چوبی همگی در طول بدنهٔ خود دارای سوراخ‌های کوچکی هستند که با انگشت یا بالشتک‌هائی، که به‌وسیلهٔ شستی‌های ساز به حرکت درمی‌آیند، باز و بسته می‌شوند. نوازنده یا باز و بسته کردن این سوراخ‌ها، طول ستون هوای نوسان‌کننده را تغییر می‌دهد و به این ترتیب صداهائی با زیر و بم متفاوت ایجاد می‌کند.
هر کدام از سازهای خانوادهٔ بادی چوبی شخصیتی ویژه دارند و شباهت رنگ صدای آنها به یکدیگر بسیار کمتر از زهی‌ها است. تمایز صدای نقره‌ای فلوت از صدای گرفته و تودماغی اُبوا بیش از تمایز صدای ویولون و ویولا است. رنگ صوتی ویژهٔ هر ساز بادی چوبی تا حد زیادی از روش ایجاد نوسان در آنها نشأت می‌گیرد. نوازندگان فلوت و پیکولو بر دهانهٔ حفرهٔ ساز می‌دمند، چنانکه کسی برای ایجاد صدا بر دهانهٔ یک بطری خالی بدمد. (نوازندهٔ رکوردر (Recorder) سازی از خانوادهٔ فلوت، در قطعهٔ دهانی ‘سوت’ شکل می‌دمد). بقیهٔ سازهای بادی چوبی برای ایجاد صدا از یک زبانهٔ نوسان‌کننده کمک می‌گیرند. زبانه (Reed) تکهٔ بسیار نازکی از نِی است که درازائی حدود ۶ سانتیمتر دارد و با جریان هوا به نوسان می‌آید. بادی‌های چوبی، تک‌زبانه یا دو زبانه هستند. در بادی‌های چوبی تک‌زبانه، زبانه بر حفره‌ای در دهانی ساز نصب شده است و با دمیدن نوازنده به نوسان درمی‌آید. کلارینت و کلارینت باس سازهائی تک‌زبانه هستند. ساکسوفون، که بیشتر در دسته‌های همنواز کاربرد دارد، نیز سازی تک‌زبانه است.
در بادی‌های چوبی دو زبانه، دو تکهٔ بسیار نازک نِی میان لب‌های نوازنده قرار می‌گیرد. اُبوا، کُرآنگله، باسون و کُنترباسون از سازهای بادی چوبی دوزبانه هستند.
زبانه به‌تنهائی فقط صدائی جیغ مانند ایجاد می‌کند. گرچه رنگ صدای بادی‌های چوبی زبانه‌دار به‌طور عمده به‌وسیلهٔ منافذ لوله‌ٔ ساز تعیین می‌شود، اما زبانه نیز تا اندازه‌ای بر آن تأثیر دارد. نوازندگان حرفه‌ای سازهای بادی چوبی برای اطمینان از ارائه بهترین صدای ممکن، وقت فراوانی را برای خیساندن و شکل دادن به زبانهٔ سازشان صرف می‌کنند.